Wet Versterking decentrale rekenkamers

De wet versterking decentrale rekenkamers regelt dingen rond:

de inrichting
de werkwĳze
de bevoegdheden van de Rekenkamer

Hieronder staat wat daaraan verandert. Waterschappen, Gemeenten en Provincies moeten dat voor 1-1–2024 doorvoeren.*

Het transitieteam heeft meegedacht en meegeschreven aan de modelverordening op de rekenkamer van de VNG. De VNG maakt uiteindelijk haar eigen afweging over de modelverordening. Daarom heeft de Vereniging van Rekenkamers een paar kanttekeningen en aanvullingen bij de verordening. Lees meer.

1. Dingen die veranderen rond de inrichting van de Rekenkamer

(Dit besluit de raad voor 1-1-2024)

De raad moet een Rekenkamer instellen. Hierin zitten geen raadsleden.
De raad moet beslissen hoeveel leden de Rekenkamer heeft.
De raad moet beslissen hoeveel geld de Rekenkamer krijgt.
De raad benoemt de leden van de Rekenkamer. Bij twee of meer leden benoemt de raad een voorzitter. Bij een lid benoemt de raad een plaatsvervangend lid.

Op dat moment regelt de raad ook

hoe vaak een lid van de Rekenkamer mag worden herbenoemd

De benoemingstermijn wordt zes jaar. In beginsel kunnen leden onbeperkt worden herbenoemd. Om te voorkomen dat op 1-1-2029 alle Rekenkamerleden tegelijk aftreden, kun je onderling een rooster van aftreden afspreken, bijvoorbeeld op basis van de oude situatie. Dit is niet afdwingbaar.
hoe de Rekenkamer ambtelijk wordt ondersteund en vanuit welk budget dat betaald wordt
Voor de aanstelling van de ondersteuning van de rekenkamer (secretaris en/of onderzoekers) in gemeente of provincie bestaan twee opties:
1. Als de ondersteuners op de griffie (gaan) werken, dan worden zij benoemd door de raad (Artikel 107e lid 2 stelt dat de raad de op de griffie werkzame ambtenaren benoemt)
2. Als zij niet op de griffie werken, dan worden zij benoemd door het college (Artikel 81j lid 2 stelt dat het college op voordracht van de RK besluit over arbeidsovereenkomsten voor ambtenaren die de RK ondersteunen)”
(Als je niemand kunt of wilt aanstellen, dan is het inhuren van ondersteuning (een ZZP-er of een bureau) een alternatieve optie).

De Vereniging van Rekenkamers en/of het ministerie van Binnenlandse Zaken zoeken nog uit hoe dit in een waterschap moet worden geregeld (het is nog onduidelijk hoe je dat regelt in een monistisch systeem).
de vergoeding van de leden (dit moet per verordening worden geregeld)
Nb. Als je een gemeenschappelijke rekenkamer wilt vormen samen met andere gemeenten dan zijn daarvoor twee opties:
1. een personele unie. Dan benoemt elke deelnemende gemeenteraad dezelfde mensen (onder de zelfde voorwaarden) in de gemeentelijke rekenkamer. Formeel zijn dat dan verschillende rekenkamers, maar in de praktijk werken zij dan voor alle deelnemende gemeenten.
2. een gemeenschappelijke regeling. Dan stellen raden van twee of meer gemeenten een gemeenschappelijke rekenkamer in (op basis van art.81). Dat moet via een gemeenschappelijke regeling (op basis van de Wet Gemeenschappelijke Regelingen). Het mag niet via een verordening. De Vereniging van Rekenkamers komt nog met model van zo’n gemeenschappelijke regeling.

2. Dingen die veranderen rond de bevoegdheden

het ‘gevoerde bestuur’ wordt ‘gevoerde beleid’ en daarmee bedoelt de Kamer dat de bevoegdheid van de Rekenkamer ruim moet worden opgevat. (art.182)

De Tweede Kamer nam dit via een amendement op in de wet, omdat in de praktijk onduidelijk was wat ‘het gevoerde bestuur’ betekent. En (vooral) om duidelijk te maken dat “de bevoegdheid ruim moet worden opgevat: beleidsvoorbereiding, -vorming, -vaststelling, -uitvoering en -effecten vallen hieronder maar ook het functioneren van de ambtelijke organisatie, die het gemeentebestuur bij zijn taakvervulling ten dienste staat, en de politieke organisatie van de gemeente.” (aldus toelichting amendement).

Nb. Denk eraan dat deze termen ook vaak staan op de website, reglement van orde, de eerste sheets van presentaties etc.
de wet geeft extra bevoegdheden voor het onderzoeken van ‘verbonden partijen’ (art.184).
de overdracht van opdrachten/contracten van de oude aan de nieuwe rekenkamer

Informatie hierover kunt u vinden op het volgende nieuwsbericht: Modelverordening beschikbaar.

3. Dingen die veranderen rond hoe je werkt

Het onderzochte orgaan krijgt de gelegenheid te reageren op bevindingen en voorlopige conclusies in de rapporten (wederhoor) (art. 185)
1. Hiermee krijgt het onderzochte orgaan de kans om feitelijke onjuistheden of onvolkomendheden in het conceptrapport te signalen (dit noemen we ‘ambtelijk wederhoor’), die de rekenkamer vervolgens eventueel kan corrigeren. Ook krijgt het onderzochte orgaan – meestal daarna – de kans om te reageren op de conclusies (dit noemen we ‘bestuurlijk wederhoor’). De rekenkamer kan die conclusies eventueel nog aanpassen op basis van die reactie.
2. Het begrip ‘rapport’ moet ruim worden opgevat, dus veel schriftelijke producten van de rekenkamer die betrekking hebben op een specifiek onderzoek tellen als ‘rapport’ (bijv. ook quick scans of rekenkamerbrieven). De verplichting geldt niet voor documenten die geen bevindingen of conclusies bevatten (zoals een onderzoeksopzet, onderzoeksprogramma of jaarverslag etc.).
Het college moet jaarlijks aan de raad laten weten wat er met de aanbevelingen aan het college is gedaan. (art. 185a)

Dit gaat om de aan het college gerichte aanbevelingen van de rekenkamer, aanbevelingen die binnen het domein van het college liggen, zoals bedoeld in artikel 160 Gemeentewet. Het gaat dus om de inhoud van de aanbeveling en niet om de vorm of formulering. Het college hoeft dus niet te rapporteren over aanbevelingen die aan de raad zijn gericht. Ook niet bij aanbevelingen als: ‘verzoek uw college om halfjaarlijks een risicoanalyse uit te voeren’. Daarom is het verstandig dat de rekenkamer en de raad afspraken maken over hoe en door wie wordt gerapporteerd over de opvolging van aan de raad gerichte aanbevelingen van de rekenkamer.
Als je onderzoek wilt gaan doen naar wat we meestal ‘verbonden partijen’ noemen, moet je de colleges van de andere deelnemende gemeenten daarover informeren. Na afloop moet je hen ook het rapport sturen. (art. 184)
Reglement van orde aanpassen
Alle rekenkamers moeten een reglement van orde hebben (artikel 51ai). De meesten hebben dat al. Daarin moet in ieder geval de volgende punten worden aangepast:
1. het ‘gevoerde bestuur’ wordt ‘gevoerde beleid’ (art.182)
2. Als je onderzoek gaat doen naar wat we meestal ‘verbonden partijen’ noemen, moet je de colleges van de andere deelnemende gemeenten daarover informeren. Na afloop moet je hen ook het rapport sturen. (art. 184).
3. Verplicht wederhoor (“Het onderzochte orgaan krijgt de gelegenheid te reageren op bevindingen en voorlopige conclusies in de rapporten” (art. 185).

4. Kansen voor verbetering naar aanleiding van de wetswijziging

Deze verplichte veranderingen bieden een goede aanleiding om de werkwijze van je Rekenkamer (weer) te bekijken en te herijken.

De wet schrijft niet voor hoe je het contact tussen Rekenkamer en de gemeenteraad moet regelen. Wel maakt de wet het onmogelijk om raadsleden in de Rekenkamer te hebben. Dat is een haakje om het contact tussen raad en Rekenkamer te bezien en te verbeteren. Ook Rekenkamers die altijd al uit externen bestonden, kunnen dit moment daarvoor aangrijpen. De Vereniging van Rekenkamers werkt aan een handreiking voor de samenwerking Raad-Rekenkamer.
Het is ook een mooie moment om terug- en vooruit te blikken op je samenstelling en je werk. Binnenkort daarover meer op deze pagina!

Nog vragen?

Zodra we meer weten, werken we deze pagina bij! Heb je ondertussen nog vragen? Of behoefte aan hulp of ondersteuning?

Mail naar info@rekenkamers.nl of bel of mail Lies van Aelst, directeur NVRR.
lies.van.aelst@rekenkamers.nl of 06 51 60 20 54.

Nb. Zie eventueel ook de FAQ Wetsvoorstel Versterking decentrale rekenkamers.

*Leeswijzer: voor de leesbaarheid beschrijven we de gemeentelijke situatie. Waar gemeenteraad respectievelijk college staat dient daarom voor Waterschappen Algemeen Bestuur respectievelijk Dagelijks Bestuur en voor provincies Provinciale Staten respectievelijk Gedeputeerde Staten gelezen te worden.