Energiebesparingsplicht: ‘interview’ over samenwerking
Hoe is de samenwerking tussen de Vereniging van Rekenkamers en de Algemene Rekenkamer bij het onderwerp energiebesparingsplicht voor bedrijven tot stand gekomen?
- BARBARA: De energiebesparingsplicht is de belangrijkste manier van de minister om te zorgen dat bedrijven energie besparen. Zodoende stond het thema al op ons netvlies na een brede risicoanalyse binnen het Programma Energietransitie. Maar het balletje ging rollen toen de VvR ons in januari 2023 benaderde voor samenwerking op dit thema. Voor de gemeentelijke en provinciale rekenkamers is het onderwerp interessant om te onderzoeken, omdat gemeenten en provincies verantwoordelijk zijn voor het toezicht op de energiebesparingsplicht.
- LINZE: Binnen de vereniging heeft Menno Visser in het O(ontwikkel)-team geopperd onderzoek te doen naar de energiebesparingsplicht. Vervolgens hebben Suzan Matthijssen en Jelly Smink daar uitwerking aan gegeven en contact gelegd met de Algemene Rekenkamer. Vanaf voorjaar 2023 heb ik het stokje mogen overnemen en hebben we de samenwerking vormgegeven. Toezicht en handhaving van de energiebesparingsplicht zijn typisch van die vraagstukken waar op vrijwel elk bestuursniveau daden nodig zijn. Dan ligt het voor de hand dat wij als rekenkamers daar integraal naar kijken.
Hoe is de samenwerking bevallen; wat is de meerwaarde ervan
- BARBARA: Het onderzoek maakte het mogelijk de hele keten te volgen. Van minister naar decentrale overheden naar bedrijven.
Door gelijktijdig onderzoeken naar de energiebesparingsplicht te publiceren, kunnen we de impact vergroten. Om die reden heeft de Algemene Rekenkamer bestuurder Linze Schaap van de vereniging gevraagd mee te gaan naar de besloten briefing in de Tweede Kamer om het rapport van de VvR toe te lichten. Verder hebben we een gezamenlijke persconferentie belegd. Hierdoor hebben op één moment zowel de landelijke als de regionale media kunnen bereiken. Om die reden werd de persconferentie live gestreamd, zodat ook journalisten die er niet in Den Haag bij konden zijn, toch de toelichting konden meekrijgen. De Algemene Rekenkamer heeft bij het informeren van de betrokken bewindspersonen niet alleen haar eigen onderzoeksrapport, maar ook dat de vereniging meegestuurd. Kortom, waar mogelijk hebben we samen opgetrokken. En je kunt zeggen, daar is ook alle reden toe gezien de bevindingen uit de onderzoeken; het loopt bepaald niet goed met de energiebesparingsplicht bij bedrijven en instellingen. - LINZE: Helemaal mee eens! Door de samenwerking zijn beide onderzoeken versterkt. En als beide partners ook echt de wil hebben samen te werken, dan lukt dat. Het is best een opgave, daar niet van. Elke rekenkamer heeft zo haar eigen gebruiken, tradities en procedures. Voor alle DoeMee-deelnemers was het wat tegennatuurlijk om het rapport een maanden op de plank te laten liggen. Maar dat was uiteindelijk wel de moeite waard!
In beide onderzoeksrapporten staat kritiek op de huidige aanpak van de energiebesparingsplicht. Wat gaat er nu gebeuren?
- BARBARA: Het woord is nu aan het parlement en de minister. Zoals gebruikelijk hebben we naar aanleiding van ons onderzoek de minister van Klimaat en Groene Groei om een schriftelijke reactie gevraagd. Daarin zegt zij lessen uit ons onderzoek mee te nemen in de actualisatie die gepland staat voor 2027. Of de Tweede Kamer daar genoegen mee neemt, zal moeten blijken. Onze boodschap is dat de aanpak en inrichting grondig doorgelicht moet worden. Als je zelfs na 30 jaar zo’n beperkte resultaten met rijksbeleid kunt boeken, terwijl de druk om minder energie te gebruiken in Nederland alleen maar toeneemt door geopolitieke ontwikkelingen en vanwege klimaatredenen, dan is er reden om je een goed achter het oor te krabben. Dat ook in het lokaal toezicht verbeteringen mogelijk zijn, versterkt alleen maar de noodzaak voor heroverwegingen.
- LINZE: Het DoeMee-rapport hebben we aangeboden aan IPO en VNG. Veel deelnemende rekenkamers hebben hun raden en Staten al geïnformeerd, andere zullen dat nog doen. Sommige rekenkamers doen zelf nog aanvullend onderzoek. Gemeenten, provincies en omgevingsdiensten kunnen echt meteen met de aanbevelingen aan de slag. Maar de concrete daden van de minister zijn daarvoor wel van groot belang. Het is te hopen dat op elk bestuursniveau energiebesparing een serieuze plek krijgt in de energietransitie. Immers, zoals we ook bij de aanbieding al zeiden: energie die je niet verbruikt hoef je niet op te wekken, te transporten of te vervangen. Ook niet te betalen, overigens.
Moeten we vaker samen optrekken met onderzoek?
- BARARA: Voor zulke grote onderzoeken samenwerken is een nauwe afstemming noodzakelijk. Dit kost tijd en mankracht. Als een onderwerp opduikt waarbij zowel op lokaal en regionaal niveau als op het rijksniveau onderzoek ertoe kan leiden dat overheidsbeleid verbetert, dan is dat zeker het overdenken waard, in de keten staan we samen sterk. En … niet onbelangrijk: het was ongelofelijk leuk om te doen.
- LINZE: Zeker! Samenwerking tussen rekenkamers moet tot stand komen vanuit de inhoud. Veel beleid wordt in samenwerking tussen bestuurslagen gemaakt. Dan is het raar om dat alleen op één bestuursniveau te onderzoeken. Maar inderdaad: het organiseren van de samenwerking kost tijd en menskracht; tijdig signaleren van het nut van gezamenlijk optreden is daarom belangrijk. Maar dan levert het ook echt op!
