Hoewel de invoering van de Omgevingswet recentelijk is uitgesteld naar 2021, is de implementatie van de Omgevingswet een majeure wetgevingsoperatie met een grote impact op provinciaal en lokaal niveau. De Omgevingswet beoogt een vereenvoudiging van wet- en regelgeving, een versnelling van procedures en meer lokale afwegingsruimte.

In navolging van het initiatief om een 3D-denktank in te richten voor het sociale domein om kennis uit te wisselen en te borgen, is het voorstel om een vergelijkbare constructie te bieden aan leden van de NVRR voor de Omgevingswet.

Bij de VNG,  de Denktank Omgevingswet  en de Algemene Rekenkamer is veel expertise aanwezig, de vraag is om deze expertise te bundelen, te actualiseren en toegankelijk te presenteren voor leden van  de NVRR. Wij zoeken dus een onderzoeker die ons gaat helpen met het in kaart brengen van de best practices uit onderzoeken om vervolgens hiervan handreikingen te maken hoe toekomstig onderzoek vorm gegeven kan worden.

Lees de volledige vacature en reageer uiterlijk voor 23 maart 2018.

Het Actieplan voor rekenkamers van minister Plasterk uit 2015 heeft vrijwel geen soelaas geboden. De situatie in 2018 is niet veel beter dan in 2013, toen uit onderzoek door de  NVRR bleek dat in tientallen gemeenten geen rekenkamer actief is. Nu blijkt dat in 85 procent van de gemeentes een goed functionerende rekenkamer actief is en in globaal 15 procent niet of nauwelijks.

Sommige gemeenten hebben de rekenkamer of rekenkamercommissie opgeheven, andere verlagen keer op keer het budget voor de rekenkamer, zodat deze geen rol van betekenis meer kan voeren.

In 2017 voerde de Tweede Kamer een discussie met Plasterk over het al of niet opnemen van raadsleden in de rekenkamercommissies. Een besluit kwam hier helaas niet uit voort, terwijl het rekenkameronderzoek wel alom geprezen wordt, zeker in het sociaal domein. De Gemeentewet is glashelder: gemeenten zijn verplicht om een rekenkamer of rekenkamercommissie in te stellen. Op het niet instellen van zo'n functie zou een harde sanctie van de minister op zijn plaats zijn.

Nijmegen en Zaanstad verzamelden gegevens van inwoners waarvoor in het kader van de Jeugdwet en de Wmo zelfredzaamheidsmatrixen moesten worden opgesteld. Door middel van die matrix wordt de ondersteuningsbehoefte van een cliënt in kaart gebracht. Daarbij registreerden de gemeenten echter ook gegevens die niet relevant zijn voor de hulpvraag. De Autoriteit Persoonsgegevens tikte hen daarvoor op de vingers.

Inmiddels hebben Nijmegen en Zaanstad hun registratiesystemen en de instructies voor werknemers over de registratie van persoonsgegevens aangepast. Beide gemeenten geven in een gezamenlijk persbericht aan dat zij de gegevens registreerden teneinde een integrale benadering mogelijk te maken.

Gerelateerd berichten:

Gemeenten krijgen 100 miljoen extra voor het oplossen van tekorten in het sociaal domein

Evaluatie Jeugdwet: wat gaan we met de uitkomsten doen?

Dit jaar viert de NVRR haar 15-jarig bestaan. Tijd dus om de balans op te maken en vooruit te kijken. Daarom is het thema van het NVRR jaarcongres dan ook: 15 jaar NVRR: Aan de slag!

Schrijf u nu al in om dit congres niet te missen >>

Meer informatie over het congres vindt u hier.

De gemeente Rotterdam heeft de aanbevelingen van de Rekenkamer uit het onderzoek 'In onveilige handen' (april 2017) ter harte genomen, zo bleek uit dit nieuwe onderzoek.

Uit de rekenkamerbrief blijkt dat de beveiliging van persoonsgegevens sterk verbeterd is. Die is getest door hackers met behulp van diverse beveiligings- en penetratietests. Er werden onder meer een social engineering test, inlooptest, interne penetratietest en wifi-test afgenomen. Zogeheten phishing mails en telefoongesprekken leverden nu geen resultaat op. Alleen de fysieke beveiliging liet nog wat te wensen over.

De Rekenkamer Rotterdam geeft aan dat zij positief gestemd is over de doorgevoerde verbeteringen, zij geeft aan dat de effectiviteit van de beveiliging sterk verbeterd is.

Eind december 2017 publiceerde het CBS de nieuwste Kwartaalmonitor Overheidsfinanciën.

Oudere versies van de kwartaalmonitor kunt u hier vinden.

Het goed bezochte mini-congres van de NVRR had twee onderwerpen. Eerst kwam het Rekenkamerkompas aan bod, na de lunch werd aandacht gevraagd voor de verwerking van persoonsgegevens door rekenkamers en de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG).

Het Rekenkamerkompas

Vincent van Stipdonk presenteerde het resultaat van een jaar lang discussie van onderop binnen/buiten de vereniging over professionaliteit van rekenkamers (als we rekenkamer schrijven bedoelen we ook rekenkamercommissies.) Professioneel wordt praktisch vertaald als dat rekenkamers dat zijn wanneer zij doelgericht, duidelijk, deskundig, transparant en integer zijn. En als zij gericht zijn op verbetering van het eigen functioneren. Daarbij wordt rekening gehouden met maatwerk, omdat er veel verschillende soorten rekenkamers en politiek-bestuurlijke contexten zijn. Met het Kompas kunnen alle rekenkamers zelf de eigen koers bepalen, en bewust keuzen maken over inrichting van de rekenkamer en uitvoering van de activiteiten. Het Kompas is geen handboek, waarin alles van rekenkamers staat uitgelegd, maar is een aanvullend instrument om je te helpen op punten waarvan jouw rekenkamer vindt dat het beter kan of moet.

Het Kompas kent de volgende indeling:

1. Doel/visie
2. Leden
3. Ondersteuning
4. Contacten
5. Programmering en selectie
6. Onderzoeksopzet
7. Onderzoeksuitvoering
8. Evaluatie

En per onderwerp heeft het Kompas een introductie (waarom is dit belangrijk?), aandachtspunten (wat speelt er?), afwegingen (welke keuzen zijn er?) en tot slot voorbeelden. Er zijn al goede praktijkvoorbeelden verzameld, maar dit wordt in 2018 nog verder gevuld. Het Kompas kan gebruikt worden voor discussies op heidagen, voor een intervisie, voor actualisering van een werkwijze- of kwaliteitsdocument, als handreiking voor als iets niet lekker loopt of als naslagwerk. Download hieronder de presentatie.

Tijdens de discussie kwamen veel inhoudelijke opmerkingen en aanvullingen, zoals het wettelijk kader van rekenkamers dat ook een plaats verdient in het Kompas. Deze en toekomstige aanvullingen nemen we vanzelfsprekend mee. Het Kompas is natuurlijk nooit af. Wat goed is om te constateren merken is dat we door middel van het Kompas op een inhoudelijke manier van onderop de discussie over professionaliteit voeren.

Zoals gezegd gaan we in 2018 nog goede praktijkvoorbeelden verzamelen om het Kompas verder te vullen. Daarbij constateren we dat er eigenlijk al heel veel aanwezig is, zoals op de webpagina’s van de NVRR-Wiki. We gaan in 2018 bekijken hoe het Rekenkamerkompas kan helpen die informatie toegankelijker te maken. En we gaan ook in 2018 zorgen voor een goede landing van het Kompas bij de rekenkamers.

Rekenkamers en persoonsgegevens en de AVG

Op dit onderwerp startte Tanja Groenendijk-de Vos, voorzitter van de Rekenkamer Delft. Zij vertelde over het vraagstuk van gebruik van persoonsgegevens bij rekenkameronderzoek naar het sociaal domein. Hoe verhouden de privacybelangen van kwetsbare burgers zich tot de belangen van de uitvoering van een publiekrechtelijke taak? Om uitspraken te kunnen doen over het effect van de interventies van gemeenten, moet je als rekenkamer kunnen beschikken over persoonsgegevens uit de dossiers. Deze bevatten bijzondere persoonsgegevens en voor het verwerken van deze gegevens is vooraf toestemming van de betrokkene vereist. De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) heeft daarover geen nieuwe zienswijze willen opstellen. Wel stelt de AP in haar advies over de Uitvoeringswet Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) voor om een “uitzondering op te nemen voor het verwerken van bijzondere persoonsgegevens door lokale rekenkamers … vanwege toezicht op besteding van decentralisatiegelden in het sociale domein.” Indien dit advies begin 2018 door de Tweede Kamer  wordt overgenomen, is voor rekenkamers een drempel weggenomen om met behulp van bijzondere persoonsgegevens onderzoek te doen naar de effectiviteit van interventies in het sociaal domein. Download hieronder de presentatie van Tanja Groendendijk-de Vos.

Daarna gaf Paul Breitbarth, Director of EU Certification Research bij Nimity, Canadees onderzoeksbureau en softwarebedrijf, een goed inzicht in de gevolgen van de implementatie van de AVG. De verordening vervangt de Wet bescherming Persoonsgegevens uit 2001. De AVG is al vanaf 25 mei 2016 in werking, en moet 25 mei 2018 volledig zijn geïmplementeerd. Het geeft EU-breed invulling aan de bescherming van de grondrechten op privacy en gegevensbescherming, geldend voor overheden en bedrijven. Resultaat is een scherper toezicht op alles wat met (bijzondere) persoonsgegevens wordt gedaan, zoals verzamelen, bewaren, bewerken, verwerken door en/of namens de verantwoordelijke gemeente. En meer transparantie en rechten voor burgers.

Kernbegrippen van de wet zijn rechtmatigheid, behoorlijkheid en transparantie. Verder is er sprake van doelbinding, er mogen alleen gegevens verwekt worden voor vooraf helder gespecificeerde doeleinden. Verdere verwerking is alleen toegestaan als dat verenigbaar is met het oorspronkelijke doel. Er moet sprake zijn van een controle op de beveiliging en juistheid van gegevens en gegevensminimalisatie (niet meer gegevens verzamelen dan strikt nodig is).

In de presentatie ging Paul Breitbarth in op veel aspecten van de AVG, zoals de grondslagen waarop gegevens verwerkt mogen worden en de te betrachten transparantie daarop. Teveel om hier overal diep op in te gaan, voor de presentatie klik hieronder. Voor rekenkamers is de grondslag ‘Publiek belang’ van betekenis. De rekenkamer is bevoegd alle documenten die berusten bij het gemeentebestuur te onderzoeken, voor zover zij dat ter vervulling van haar taak nodig acht. Verwerking op basis van die grondslag is alleen rechtmatig als voldaan is aan de vervulling van een taak van algemeen belang of in het kader van de uitoefening van het openbaar gezag dat aan de verwerkingsverantwoordelijke is opgedragen. Echter, er geldt een verwerkingsverbod voor bijzondere persoonsgegevens, waaruit iemands ras, etniciteit, politieke opvattingen, religieuze of levensbeschouwelijke opvattingen enz. geïdentificeerd kan worden. Daarbij moet meegenomen worden dat verwerking onder pseudoniem niet altijd garant staat voor een anonieme verwerking. Als een rekenkamer gegevens verwerkt of laat verwerken, moet er een verwerkersovereenkomst gesloten worden, met details over de verantwoordelijke, de verwerker en sub-verwerkers. En afspraken over beveiligingseisen en verwijderen van de gegevens bij beëindiging.

Er worden in de AVG nadere richtlijnen gegeven over de meldplicht bij datalekken en het aanstellen van de Functionaris gegevensbescherming (FG). Ook rekenkamers moeten beschikken over een FG. Daarbij kunnen ze gebruik maken van de FG die door de gemeente/PS/waterschap is aangesteld, maar rekenkamers kunnen ook samen een FG ‘delen’. Kortom, rekenkamers hebben ook nog wat te regelen voor 25 mei 2018. Het Ontwikkelteam van de NVRR gaat bekijken hoe de NVRR rekenkamers hierbij van relevante informatie kan voorzien.

Tijdens de Spotmaand november hebben lokale rekenkamer(commissie)s in meer dan 10 verschillende gemeenten burgers ondervraagd over wat zij willen weten over publieke uitgaven van hun gemeente en de resultaten die daarmee bereikt worden.

Twee rekenkamers zijn nog bezig met hun onderzoek en ronden dit komende week af.                                                                                          

De onderzoeksresultaten worden gebundeld in een gemeenschappelijk rapport, dat  gepubliceerd zal worden voor de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2018.

Voor alle deelnemers wordt een Terugkommiddag georganiseerd op 31 januari a.s., waarbij alle onderzoeksbevindingen en ervaringen met het bevragen van burgers kunnen worden gedeeld.  

Tijdens deze bijeenkomst presenteren twintig derdejaars bachelorstudenten Bestuurs- en Organisatiewetenschap van de Universiteit Utrecht, in het kader van hun keuzevak Publiek Financieel Management, hun bevindingen met ‘armchair auditing’ onderzoek.

Voor de deelnemende rekenkamers een mooi moment om vanuit het perspectief van de studenten meer over het thema ‘de burger als armchair auditor’ te horen. Voor de studenten een moment om meer te weten te komen over het rekenkamerwerk. 

Vrijdag17 november 2017 was het zover, de Dag van de Lokale Democratie! In de Woonindustrie in Nieuwegein kwamen ruim 950 lokale spelers bij elkaar voor een dag vol inspirerende sprekers, goede praktijkvoorbeelden en praktische handvatten. Deelnemers konden binnenlopen in de spellenwinkel, de ‘app-store’ en de boekwinkel en producten meenemen waar ze direct mee aan de slag kunnen om hun lokale democratie een impuls te geven. Er waren meer dan 100 lezingen, workshops, debatten, ontwerpateliers, speeddates met experts, productpresentaties en rondetafelgesprekken.

Gedurende de dag was het een drukte van belang op de gangen. De deelnemers snelde van de ene sessie naar de andere. De meeste sessies werden druk bezocht en er was voor elk wat wils. Hieronder een kleine greep uit het programma.

BZK, Netwerk Democratie en De Waag lanceerden drie digitale participatietools waarmee gemeenten inwoners beter kunnen betrekken bij agendavorming, begrotingsbesluiten en besluitvorming. In 2018 start een proeftuin rond deze participatietools, waarvoor de eerste gemeenten zich al hebben aangemeld.

Ook de ondersteuning en werving van (nieuwe) raadsleden kwam uitgebreid aan bod. Zo gaf Roelie Bosch, raadslid in Almere, praktische tips: Verzamel (kennis in de samenleving, maak een breed geschakeerde klankbordgroep en tap die regelmatig af), Focus (zeker een kleine fractie kan beter drie thema’s kiezen die ze vitaal vindt en waarop ze meters probeert te maken) en Verwoord (denk ook na over effectieve middelen, gebruik de woorden en beelden die aansluiten bij degenen die je wilt bereiken). Ze gebruikte haar pubers thuis bij de voorbereiding van haar speeches: “Zij moeten het begrijpen en zeggen of het zo goed overkomt.”

Jongeren zijn de toekomst van de lokale democratieën stonden dus ook centraal. ProDemos, de organisatie die democratische kennis en vaardigheden bij jongeren wil stimuleren, liet verschillende producten zien voor deelname van jongeren in de lokale politiek, zoals het spel Democracity en de Handreiking politiek actief . Samen met de Nationale Jeugdraad gaf ProDemos een workshop over de vraag ‘hoe betrek je jongeren meer bij de politiek?’. De urgentie hiervoor werd breed gevoeld, getuige de bomvolle zaal met gelukkig ook veel aanwezige jongeren.

Ook was er een ‘Open route ’ Hier vertelde Cor Lamers, burgemeester van Schiedam, openhartig over de integriteitskwesties van veel wob-verzoeken waar ze in Schiedam mee te maken hadden. Daar hebben ze door een nieuwe aanpak en open houding het vertrouwen van inwoners terug gewonnen . “De waardering van Schiedam door inwoners is sterk toegenomen. Door meer openheid en transparantie kom je weer aan de goede kant van de lijn” aldus Lamers.

Daarnaast werden allerlei producten en onderzoeken gepresenteerd die ook op deze site te vinden zijn, zoals de ‘handreiking lokale referenda’, het onderzoek ‘Lusten en lasten van de meervoudige democratie’ en de ‘Handreiking burgertoppen’

Als klap op de vuurpijl lanceerde minister Ollongren aan het einde van de dag deze website waar iedere speler in de lokale democratie terecht kan voor inspiratie, verdieping en praktische tools.

Zowel de minister als Jantine Kriens van de VNG benadrukten dat investeren in de vitalisering van de lokale democratie komend jaar prioriteit is voor BZK en VNG. “Ik ben heel gemotiveerd u bij uw lokale democratie te helpen. Weet ons te vinden als het stroef loopt,” aldus de minister.

Deelnemers kregen de deelnemers de special ‘Lokale democratie ’ van Publiek Denken en een ‘Democratisch zakboekje’ mee naar huis.

Daarmee is het doel van de Dag van de Lokale Democratie – zorgen dat alle spelers goed beslagen ten ijs komen om na de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2018 serieus werk te maken van de versterking en vernieuwing van de lokale democratie – goed geslaagd.

Bezoek regelmatig de website voor de laatste verhalen uit de praktijk en de nieuwste tools voor de lokale democratie. Volg ons ook op twitter via het account @lok_dem !

Kijk hier voor het beeldverslag van de Dag van de Lokale Democratie.