Auteur: NVRR Secretariaat

Rekenkamercommissie Brunssum heeft een onderzoek uitgevoerd naar het zogenoemde ‘gronddossier Palmen’. Dat betreft een privaatrechtelijk geschil over een stuk grond dat vanaf 1976 tussen de burger Jo Palmen en de gemeente Brunssum speelt. Het ‘gronddossier’ kreeg een politieke lading, omdat het een rol ging spelen in de risicoanalyse rond de benoeming van raadslid Jo Palmen tot wethouder op 10 oktober 2017. Daarover ontstond een felle controverse tussen oppositie- en coalitiepartijen, die respectievelijk tegen en voor de wethoudersbenoeming waren.

Rekenkamer(commissie)s hebben de taak om onderzoek te doen naar de effectiviteit, efficiëntie en rechtmatigheid van het door de overheid gevoerde beleid. Het behoort niet tot het takenpakket van een rekenkamercommissie om onderzoek te doen naar een privaatrechtelijk geschil tussen een burger en de overheid. Daar is een rechter voor. De rekenkamercommissie bemoeit zich over het algemeen niet met een risicoanalyse van wethouders. Ook houdt een rekenkamercommissie zich bijna nooit bezig met politiek zeer gevoelige dossiers in de context van een verdeelde raad. De rekenkamercommissie doet haar werk voor de gehele raad. In deze casus speelde ook het feit mee dat er raadsleden zitting hebben in de rekenkamercommissie van Brunssum. De (on)wenselijkheid van het lidmaatschap van raadsleden in rekenkamers is nog een open vraagstuk in rekenkamerland en in de politiek.

Voor Etienne Lemmens, bestuurslid NVRR, voldoende reden om deze casus in een artikel uit te werken en te publiceren via beleidsonderzoekonline.

De NVRR zoekt een netwerkondersteuner die in 2018 het bestuur kan helpen helpt bij het verder uitbouwen van actieve netwerken in de vereniging waarbinnen samenwerking, informatiedeling, kennisspreiding en aandacht voor kwaliteit vanzelfsprekend is. In de vereniging bestaan nu al kringen. Veel zijn geografisch, maar niet allemaal*. 

Taak

Van de “netwerkondersteuner” verwachten we een structurele uitbouw van de kringen, zodat iedere rekenkamer(commissie) een natuurlijk plek heeft. Daarnaast is het de bedoeling dat er ook concrete ondersteuning wordt gegeven aan kringen, als daar behoefte aan is, en de kringen weer met elkaar worden verbonden tot een goed functionerend netwerk binnen de vereniging waarlangs allerlei informatie soepel kan worden gedeeld en er ook wederzijdse ondersteuning wordt ervaren. Er is ook een aantal concrete thema’s dat bij de samenwerking in kringen onder de aandacht moeten worden gebracht, zoals professionalisering, scholing, kennisdeling en samenwerking bij onderzoek. Er gebeurt op die aandachtsgebieden al veel binnen de vereniging. Maar het is belangrijk dat aanwezige kennis ook actieve kennis wordt van de vereniging en al haar leden.

Competenties

De netwerkondersteuner moet affiniteit hebben met onderzoek, makkelijk contacten kunnen leggen, aan draagvlak kunnen bouwen en goede organisatorische vaardigheden bezitten. Kennis van de rekenkamerwereld is een pre. Het moet geen adviseur zijn, maar een doener die zich ondersteunend op kan en wil stellen.

Omvang 

In 2018 is ongeveer 500 uur beschikbaar. De invulling daarvan kan in overleg.

Procedure 

Naar aanleiding van reacties op deze oproep zullen we met een aantal mensen gesprekken voeren. We verwachten als eerste stap een goed plan van aanpak. In de gesprekken zullen we de belangstellenden vragen om kort de hoofdlijn van hun plan van aanpak uiteen te zetten. Reacties ontvangen wij graag uiterlijk 15 juli 2018 op info@nvrr.nl 

*Informatie over de NVRR-kringen vind je hier: https://www.rekenkamers.nl/kringen

Samenwerken kan zorgen voor meer aandacht en daardoor meer doorwerking. Maar samenwerken betekent ook extra inspanningen en de vraag is, zoals altijd, of de kosten wel in verhouding staan tot de baten. We hebben een aantal jaren geprobeerd om landelijk een gezamenlijk project uit te voeren tijdens een zogenaamde “spotdag”. Dat is niet goed gelukt. De deelnemers waren enthousiast, maar er deden relatief weinig rekenkamer(commissie)s mee en de extra opbrengst door samenwerking werd daardoor niet echt geïncasseerd. We hebben dit experiment afgerond. 

Na een pauzejaar gaan we in 2019 toch weer iets organiseren, maar dan anders. In het Doe-mee-onderzoek 2019  willen we nog steeds met zoveel mogelijke rekenkamers en rekenkamercommissies een zelfde onderwerp onderzoeken, maar met weinig centrale sturing. We willen opzet, planning en inbedding van het onderzoek overlaten aan rekenkamer(commissie)s zelf. Inspiratie en meer intensieve samenwerking kunnen rekenkamers als daar behoefte aan is vinden in hun eigen bestaande samenwerkingsverbanden zoals de kringen of regionaal overleg.

Wil het slagen moet het project weinig beslag leggen op het onderzoeksbudget van een rekenkamer(commissie). We hebben daarom gezocht naar een behapbaar onderwerp, dat nuttig is voor een gemeente en in potentie landelijke uitstraling kan hebben. We denken dat gevonden te hebben in de taak die de gemeente sinds de transitie van het sociaal domein heeft om in haar beleidsplan WMO aandacht te besteden aan de rechten van gehandicapte personen. Artikel 2.1.2 h van de WMO stelt dat gemeenten dit moeten doen conform het internationale Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap. In de meest minimale variant kan het onderzoek zich beperken tot het opvragen van de plannen en activiteiten van de gemeente op dit punt om die vervolgens te toetsen aan het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap.

Vanuit de vereniging willen we op basis van het verdrag een template maken voor een toetsingskader. Er is contact met het College voor de Rechten van de Mens en daar is zekere interesse in het onderwerp en bereidheid om mee te denken over bijvoorbeeld het toetsingskader. Wellicht kan de vereniging ook nog enige ondersteuning (onderzoekscapaciteit) beschikbaar stellen en we zullen ook aan het eind van het jaar een samenvattend rapport maken. We komen later met meer informatie, maar nu alvast een oproep om na te denken over hoe dit een plaats kan krijgen in jullie onderzoeksprogramma’s voor 2019. Het kan daarin een klein zelfstandig project zijn, maar natuurlijk ook ingepast worden in een ander project in het sociaal domein. We denken dat als er veel rekenkamer(commissie)s mee doen, de resultaten ook landelijk informatiewaarde zullen hebben. Dus doe mee aan het Doe-mee-onderzoek 2019!

Op 25 mei vierde de NVRR het 15-jarig bestaan met een congres in Bar Beton, Rijnsweerd in Utrecht. Ondanks het warme weer verzamelden zich daar ca. 140 in rekenkamer(commissie)s geïnteresseerden om te netwerken en stof tot nadenken op te doen. Jacques Handelé, de dagvoorzitter, leidde de leden van de NVRR bekwaam en rustig door het congres.

De eerste aftrap was voor Jan de Ridder, voorzitter van de NVRR, die de doorstart van de Goudvink aankondigde, de handreikingen noemde waar de vereniging de leden mee ondersteunt, zoals die op doorwerking, good practices en de implementatie van de AVG. Daarna was het drie kwartier de beurt aan keynote speaker Paul Frissen, hoogleraar bestuurskunde te Tilburg en decaan van de NSOB. Op de zijn welkbekende ‘dwarsdenkende’ wijze leidde hij de aan zijn lippen hangende zaal langs de moderne verzorgingsstaat, de assertieve bestuurders in het decentrale Nederlandse bestuur en de noodzaak tot tegenmacht. Frissen refereerde aan de paradox van de decentralisaties in het sociaal domein, waarbij de mantra geldt dat de lokale overheid maatwerk levert, terwijl die vaak alleen de modellen van VNG en adviesbureaus overneemt. Ook sprak hij van een beschavingsoffensief dat steeds grimmiger trekken vertoont door preventief en achter de voordeur te willen ingrijpen. De rekenkamer(commissie)s moeten tegen assertieve besturen een tegenwicht bieden, met lef en wijsheid, gestoeld op reflectieve kennis op basis van onderzoek.

Voor de pauze werden vier goedbezochte workshops gehouden, op diverse thema’s: maatschappelijke initiatieven, publieke waarden voor rekenkamerwerk, het rekenkamerkompas en de burger betrokken bij de rekenkamer. Na de lunch, werden in nogmaals vier workshops de volgende thema’s besproken: het sociale domein, informatiebeveiliging, tegenmacht en rol van de rekenkamer en de Omgevingswet. Actuele onderwerpen die in het decentrale openbaar bestuur spelen, of nog gaan spelen. De discussies in de workshops werden door de workshopleiders als levendig en geëngageerd betiteld.

Plenair werd afgesloten met een vertoog van Jacques Handelé over toepassing van de vier (kardinale) deugden. Hij liet de aanwezigen nog lang in spanning, maar kwam uiteindelijk met een duiding van prudentia (voorzichtigheid, wijsheid), Iustitia (rechtvaardigheid, rechtschapenheid), fortitudo (moed, sterkte) en temperantia (gematigdheid, zelfbeheersing). Zijn boodschap was vooral om deze deugden meteen in de praktijk te brengen (“try this at home”).

Velen trokken na de borrel genetwerkt en gelaafd met stof tot nadenken richting weekend.

Wilt u ook meedenken over de opzet en inhoud van volgende (mini-)congressen, dan graag melden bij info@nvrr.nl. Wij nemen dan zo snel mogelijk contact op.

De NVRR wordt geleid door een vrijwilligersbestuur bestaande uit zeven leden. Binnen dit bestuur zijn een tweetal vacatures ontstaan naar aanleiding van het afscheid van Jeroen Kerseboom en Robert Douma tijdens de ALV van 25 mei jl. De vereniging is daarom op zoek naar een tweetal nieuwe bestuurders.

Meer informatie leest u in de profielschets:

In april 2018 hebben we rekenkamer(commissie)s gevraagd naar vraagstukken, waar zij in de praktijk tegenaan lopen en waar de theorie of wet/regelgeving geen of onvoldoende oplossing voor heeft. In totaal hebben 53 rekenkamer(commissie)s gereageerd, met de meest uiteenlopende vraagstukken.

Rekenkamer(commissie)s lopen het meest aan tegen vraagstukken op het gebied van geheimhouding en openbaarheid van stukken. Bijvoorbeeld, toegang van de rekenkamer(commissie) tot geheime stukken, of de rekenkamer de raad mag informeren over niet-openbare stukken, een dreigement van college dat de rekenkamercommissie iets niet openbaar mag maken.

Uiteraard werd ook een aantal keer onderzoek naar en bij gemeenschappelijke regelingen, verbonden partijen genoemd. Wat mag de rekenkamer(commissie) onderzoeken en wat mag aan stukken opgevraagd worden. Vanwege de recente aandacht voor de AVG, kwam ook een paar keer de privacy aan bod. Mag de rekenkamercommissie zelf een steekproef trekken, mag de rekenkamercommissie zelf mensen in de uitkering aanschrijven? Aanpalend de vraag van een rekenkamercommissie hoe het zit met de aansprakelijkheid als de rekenkamercommissie aansprakelijk wordt gesteld als iemand schade ondervindt door genoemd te zijn in een rapport van de rekenkamercommissie. Het budget van de rekenkamer(commissie) werd drie keer genoemd en een vraag omtrent het recht om privaatrechtelijke contracten namens de rekenkamercommissie af te sluiten. En dan nog een vraag over hoor & wederhoor en de screening van aankomende leden.

Soms hebben de rekenkamer(commissie)s in samenwerking met college of secretaris een oplossing gevonden. Maar in de meeste gevallen geven de rekenkamer(commissie)s aan dat er voor het geschetste vraagstuk een wettelijke oplossing, of op zijn minst door de NVRR een standpunt erover ingenomen zou moeten  worden. Het Ontwikkelteam gaat hiermee aan de slag, met een aantal juridische experts, en verwacht over enige tijd oplossingsrichtingen te kunnen rapporteren.

Vanaf medio juni is de competitie voor de Goudvink, de NVRR-prijs voor het beste rekenkamerrapport/product, geopend. Rekenkamer(commissie)s kunnen een aanmeldformulier aanvragen bij goudvink@nvrr.nl. Vergeet niet het rapport/product daarbij mee te sturen en te uploaden naar de bibliotheek van de NVRR: https://www.rekenkamers.nl/bibliotheek Alleen aanmeldformulieren met betrekking tot rapporten/producten die naar de bibliotheek geüpload zijn dingen mee naar de prijs.

De competitie heeft een jaar stil gelegen, vanwege de evaluatie, vandaar dat rapporten/producten van rekenkamer(commissie)s 2016-2018 ingediend kunnen worden. De jury let in de eerste ronde vooral op de (technische) basiskwaliteit en doorwerking van de rapporten/producten. Een voorbeeld van een scoreformulier waaruit blijkt waarop gescoord wordt, is te downloaden via publicaties in de bibliotheek.

Vanaf half juni tot en met eind augustus kunnen rapporten/producten aangeleverd worden. Daarna worden in september drie nominaties bekend gemaakt, die aan een expertjury worden voorgelegd. De expertjury bestaat uit een aantal stakeholders en experts uit het veld van openbaar bestuur en toezicht. We hebben de volgende leden verzocht zitting te nemen in de jury:

• Koos Janssen, burgemeester van Zeist
• Peter van der Knaap, directeur/bestuurder Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid, Den Haag
• Klaartje Peters, bijzonder hoogleraar Lokaal en regionaal bestuur, Universiteit Maastricht
• Peter Peeters, raadsgriffier Brunssum

In november 2018 wordt de Goudvink van het beste rapport/product (2017/2018) uitgereikt.

Vrijwilligers voorselectie gezocht

Wij zoeken nog vrijwilligers die mee willen helpen met de voorselectie van de rapporten. Totale tijdsinvestering zal 1-2 dagen zijn in de maanden juni-augustus, met het lezen en scoren van de rapporten. Op basis van deze voorselectie worden drie rapporten aan de expertjury overhandigd.