Skip to main content

Auteur: NVRR secretariaat

Het secretariaat van de Nederlandse Vereniging van Rekenkamers & Rekenkamercommissies.

Opwaarderen: borgen van publieke waarden in de digitale samenleving : rapport Rathenau instituut

Samenvatting Rapport Opwaarderen Borgen van publieke waarden in de digitale samenleving

De verregaande digitalisering van de samenleving roept fundamentele ethische en maatschappelijke vraagstukken op. Overheid, bedrijfsleven en samenleving zijn nog niet adequaat uitgerust om met deze nieuwe vragen om te gaan. Daardoor komen belangrijke publieke waarden en mensenrechten als privacy, gelijke behandeling, autonomie en menselijke waardigheid onder druk te staan. Grote inspanningen in alle geledingen van de overheid en maatschappij zijn nodig om de digitalisering van de samenleving in goede banen te leiden. Maar we staan niet machteloos, met de juiste acties vanuit overheid, bedrijfsleven en maatschappij, kunnen we de digitale samenleving een verantwoorde opwaardering geven.

Motie Gerkens: onderzoek wenselijkheid commissie
Internetbots manipuleren het politieke debat voor de presidentiële verkiezingen in de Verenigde Staten, bankmedewerkers verliezen in groten getale hun baan nu computers hun taken overnemen en softwareprogramma’s helpen rechters de kans te berekenen dat een verdachte weer de fout in gaat, maar blijken ongemerkt te discrimineren. Digitale technologie reikt tot in de haarvaten van de samenleving en roept overal fundamentele maatschappelijke en ethische vragen op. Hoe kunnen we met deze vragen omgaan en de mogelijkheden die digitalisering de maatschappij biedt optimaal benutten? Het Rathenau Instituut deed op verzoek van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de Eerste Kamer onderzoek naar deze vraag. Dit naar aanleiding van een motie ingediend in de Eerste Kamer van het lid Gerkens (motie Gerkens 23 september 2014). De motie verzoekt de regering het Rathenau Instituut te vragen ‘de wenselijkheid van een commissie die kan adviseren over de ethische kant van de digitalisering van de samenleving’ te onderzoeken. De motie verwijst daarbij naar de opkomst van het Internet of Things dat zowel voor kansen als bedreigingen zorgt. Uit de motie blijkt dat bij de Kamer het gevoel leeft dat bij digitalisering belangrijke waarden in het geding zijn, aangezien zij niet alleen spreekt van technologische effecten van digitalisering, maar ook van ‘maatschappelijke, sociaal juridische en sociaal psychologische‘ effecten. Voorliggend onderzoek van het Rathenau Instituut ondersteunt die observatie van de Kamer.

Onderzoeksvragen
Het Rathenau Instituut onderzocht welke technologieën de komende jaren naar verwachting de digitale samenleving verder vormgeven, welke maatschappelijke en ethische uitdagingen die ontwikkelingen oproepen en in hoeverre de omgang van die uitdagingen ook institutioneel verankerd is (oftewel, de governance van ethische en maatschappelijke uitdagingen rond digitalisering). Het gaat daarbij om vragen als: welke kwesties pakken bestaande Nederlandse instituties wel of niet op, en op welke manier? Zijn er blinde vlekken ten aanzien van de omgang met (nieuwe) ethische en maatschappelijke kwesties? Welke rol kan een commissie daarin spelen?

Spotdag 2017: De burger als armchair auditor

Spotdag 2017: De burger als armchair auditor

Na een eerste Spotdag in 2016, organiseert de NVRR in samenwerking met de Algemene Rekenkamer ook dit jaar een nieuwe editie. Voor de Spotdag 2017 willen we weten wat nodig is om de burger als armchair auditor in positie te brengen; wat zou de burger willen weten over publieke uitgaven en de resultaten die daarmee bereikt worden?

Wat is de Spotdag?

De Spotdag is een afgebakende periode waarin gemeentelijke rekenkamer(commissie)s, provinciale rekenkamers, waterschapsrekenkamers en de Algemene Rekenkamer hun respectievelijke zoeklichten op hetzelfde thema laten schijnen. De onderzoeksresultaten worden gebundeld in een gemeenschappelijk rekenkamergemeenschap rapport. Het is een unieke kans om samen te werken en om de zichtbaarheid van de rekenkamergemeenschap voor politiek, bestuur en burgers verder te vergroten.

Bestuurslid Gerrit Hagelstein vertelt waarom meedoen aan de Spotdag zo belangrijk is.

Thema 2017: Armchair auditing

De samenleving speelt zich steeds meer digitaal af en informatie wordt op tal van nieuwe manieren ontsloten. Het is voor ons als rekenkamers zinvol om te onderzoeken of en op welke wijze de burger geïnformeerd wil worden. Daarom is voor deze Spotdag gekozen voor het actuele thema De burger als armchair auditor.

Welke informatie wil (een deel van) de burgers graag ontvangen over de besteding van publieke middelen en de resultaten daarvan (begroting en verantwoording). Op welke manier willen ze deze informatie ontvangen? Wat willen ze met de informatie? Wat kan er beter of slimmer?

Onderwerp?

Als deelnemende rekenkamer(commissie) bent u vrij om het thema op uw eigen manier te belichten. Burgers kunnen bijvoorbeeld bevraagd worden op een specifiek thema (openbare ruimte, veiligheid, sociaal domein), maar ook op wat de interesse van burgers zelf heeft.

Methode?

U kunt zelf een passende onderzoeksmethode kiezen. Denk bijvoorbeeld aan enquêtes, burgerpanels, focusgroepen, (straat)interviews, workshops of evenementen. Er is een toolbox ontwikkeld met kant-en-klare onderzoeksinstrumenten. Bijvoorbeeld een beknopt aantal enquêtevragen. Op deze wijze wordt het eenvoudig om deel te nemen aan de Spotdag. Natuurlijk is het ook mogelijk om van de toolbox af te wijken en eigen methoden en instrumenten in te zetten.

Door tijdens de Spotdag verschillende methodes toe te passen, hopen we als 'bijvangst' meer te weten te komen over welke methodes goed werken bij het betrekken van burgers in het rekenkameronderzoek.

Wanneer?

Gedurende de hele maand november kunt u zelf bepalen wanneer uw Spotdag plaatsvindt.

Resultaat

De resultaten van de Spotdag worden gebundeld in een gemeenschappelijke rapportage die voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 gepresenteerd wordt.

Meedoen?

De Spotdag is een originele, laagdrempelige manier om als rekenkamergemeenschap de krachten te bundelen en gezamenlijk een relevant thema onder de loep te nemen.

  • Wilt uw rekenkamer(commissie) deelnemen? Laat dit dan uiterlijk 18 oktober weten via een e-mail naar Nienke Huis in 't Veld (nienke@nvrr.nl). Zij zal contact met u opnemen over het vervolg.
  • Bij opgave voor deelname kunt u tevens aangeven of u gebruik wilt maken van de toolbox met onderzoeksinstrumenten. 
  • Medewerkers van de Algemene Rekenkamer kunnen ondersteunen bij de uitvoering van het onderzoek (max. 1 dag). Zij kunnen bijvoorbeeld ingezet worden voor het afnemen van straatenquêtes. Verwacht u hier gebruik van te willen maken, dan horen wij dat graag zo spoedig mogelijk. Wij stemmen dan de mogelijkheden met u af.
  • Tot slot: wilt u meedenken of meehelpen in de organisatie van de Spotdag? Uw hulp is zeer welkom. U kunt dit dan ook laten weten via nienke@nvrr.nl. 

Mocht u vragen hebben over de Spotdag, dan kunt u contact opnemen met Nienke Huis in 't Veld, projectleider Spotdag vanuit de NVRR (06-49785261, nienke@nvrr.nl). 

Met elkaar maken we er een interessante Spotdag van!

Samenwerkingsdag NVRR – AR

Op 12 oktober a.s. organiseren de Nederlandse Vereniging van Rekenkamers en Rekenkamercommissies (NVRR) en de Algemene Rekenkamer (AR) de jaarlijkse Samenwerkingsdag bij Igluu in Den Haag.

Dit jaar staat de bijeenkomst in het teken van 'Versterk je werk!'.

Tijdens de Samenwerkingsdag kun je in werkinhoudelijke workshops volop inspiratie en kennis opdoen over bepaalde onderzoekgebieden en (onderzoeks)tools waarmee geëxperimenteerd is. Ook kun je workshops volgen die jou als persoon versterken in je werk.

Datum: 12 oktober van 10.30 tot 16.00 uur, aansluitend een borrel (tot 18.00)

Locatie: Igluu, Louis Couperusplein 2 2514 HP Den Haag, bereikbaar vanaf Den Haag Centraal Station met tram 9 halte Dr. Kuyperstraat (6 minuten lopen) en met bus 22 of 24 halte Mauritskade (1 minuut lopen).

Aanmelden tot 5 oktober

Inschrijven voor workshops kan tot donderdag 5 oktober. Is er een specifieke workshop waar je aan deel wilt nemen? Wacht dan niet te lang met inschrijven. Het beschikbare aantal plaatsen per workshop is namelijk beperkt.

Benieuwd naar de workshops en het programma? Kijk dan hier.

Via het aanmeldformulier op de website kunt u zich aanmelden voor de Samenwerkingsdag.

 

 

Vijf vragen aan Paul Hofstra

Vijf vragen aan Paul Hofstra met betrekking tot het ICT onderzoek van rekenkamer Rotterdam.

1. In hoeverre was tijdens aankondiging en/of uitvoering van het onderzoek, of fase van wederhoor te merken dat het college moeite zou hebben met het onderzoek, de resultaten en/of publicatie ervan?
Er is gedurende het gehele onderzoekstraject van zowel ambtelijke als bestuurlijke zijde coöperatief meegewerkt aan de uitvoering van het onderzoek naar informatiebeveiliging. Ook werden alle conclusies en aanbevelingen gedeeld en overgenomen door het college. In de aanloop naar de bestuurlijke afstemming tussen rekenkamer en college werd het duidelijk dat de gemeente grote moeite had met het openbaar maken van het onderzoeksrapport.

2. Op welke (wettelijke) gronden meende het college publicatie deels of geheel tegen te kunnen houden?
Dat is de rekenkamer nooit geheel duidelijk geworden. Er was immers onvoldoende wettelijke grond aanwezig om openbaarmaking van het rapport op basis van de gemeentewet en wet openbaarheid van bestuur tegen te houden. De argumentatie van het college kwam feitelijk neer op het verwijt van (bewuste) uitlokking door de rekenkamer en daarmee het in gevaar brengen van stad en burger.

3. Welke overwegingen heeft de rekenkamer gehad om publicatie van het rapport (korte tijd) aan te houden?
Nieuwe informatie van de zijde van het college.

4. De rekenkamer heeft advies ingewonnen in die tijd dat het rapport werd aangehouden. Wat heeft dat aan (wettelijke) overwegingen opgeleverd met  betrekking tot publicatie van dit rapport?
De rekenkamer heeft alle door het college betwiste informatie (nogmaals) zorgvuldig gescreend en op basis daarvan alle informatie geschrapt, die strikt genomen niet nodig was om de conclusies van het rapport te onderbouwen. Deze aanvullende kwaliteitstoets bleek uiteindelijk te resulteren in een relatief geringe aanpassing van de voorgenomen publicatietekst.

5. Voor zover bekend uit de pers is kort na publicatie van het rapport een aanzienlijk bedrag vrij gemaakt om de aanbevelingen van de rekenkamer uit te voeren. Hoe verhoudt zich dat tot de aanvankelijke weerstand tegen publicatie?
De rekenkamer veronderstelt dat alle commotie rond het rapport als gevolg van de weerstand tot publicatie uiteindelijk mede heeft geleid tot het structureel beschikbaar stellen van €2 mln. per jaar en het optuigen van een meerjarig programma om de aanbevelingen van de rekenkamer de komende jaren te implementeren.

Checklist Opstellen van een goede aanbeveling

NVRR publicatie Checklist Opstellen van een goede aanbeveling. De checklist kan door rekenkamer(commissie)s worden gebruikt bij het opstellen van aanbevelingen en/of gebruikt worden als kwaliteitseis voor een in te huren extern bureau.

Hieronder kunt u de volledige checklist downloaden.

Syllabus NVRR-Cursus ‘Kennis maken met Rekenkamerwerk’ gepubliceerd

De syllabus ‘Kennis maken met Rekenkamerwerk’ werd in 2016 en 2017 gebruikt door de NVRR.

In de syllabus ‘Kennis maken met Rekenkamerwerk’ wordt ingegaan op zeven thema’s: de organisatie van een rekenkamer(commissie), het onderzoeksprogramma, de startnotitie, de inhuur van externe onderzoekers, de verschillende fasen van het rekenkameronderzoek, de doorlooptijd, het opstellen van conclusies en aanbevelingen, en tenslotte op de omstandigheden die de doorwerking van de conclusies en aanbevelingen bevorderen.

De syllabus bevat een uitnodiging het rekenkamerwerk systematisch aan te pakken en lessen te trekken uit elk onderzoek en de doorwerking daarvan. Hij werd gepubliceerd ter gelegenheid van het koperen jubileum van de vijf provinciale rekenkamers per 1-7–2017.