Hoe is de samenwerking tussen de Vereniging van Rekenkamers en de Algemene Rekenkamer bij het onderwerp energiebesparingsplicht voor bedrijven tot stand gekomen?
BARBARA: De energiebesparingsplicht is de belangrijkste manier van de minister om te zorgen dat bedrijven energie besparen. Zodoende stond het thema al op ons netvlies na een brede risicoanalyse binnen het Programma Energietransitie. Maar het balletje ging rollen toen de VvR ons in januari 2023 benaderde voor samenwerking op dit thema. Voor de gemeentelijke en provinciale rekenkamers is het onderwerp interessant om te onderzoeken, omdat gemeenten en provincies verantwoordelijk zijn voor het toezicht op de energiebesparingsplicht.
LINZE: Binnen de vereniging heeft Menno Visser in het O(ontwikkel)-team geopperd onderzoek te doen naar de energiebesparingsplicht. Vervolgens hebben Suzan Matthijssen en Jelly Smink daar uitwerking aan gegeven en contact gelegd met de Algemene Rekenkamer. Vanaf voorjaar 2023 heb ik het stokje mogen overnemen en hebben we de samenwerking vormgegeven. Toezicht en handhaving van de energiebesparingsplicht zijn typisch van die vraagstukken waar op vrijwel elk bestuursniveau daden nodig zijn. Dan ligt het voor de hand dat wij als rekenkamers daar integraal naar kijken.
Hoe is de samenwerking bevallen; wat is de meerwaarde ervan
BARBARA: Het onderzoek maakte het mogelijk de hele keten te volgen. Van minister naar decentrale overheden naar bedrijven.
Door gelijktijdig onderzoeken naar de energiebesparingsplicht te publiceren, kunnen we de impact vergroten. Om die reden heeft de Algemene Rekenkamer bestuurder Linze Schaap van de vereniging gevraagd mee te gaan naar de besloten briefing in de Tweede Kamer om het rapport van de VvR toe te lichten. Verder hebben we een gezamenlijke persconferentie belegd. Hierdoor hebben op één moment zowel de landelijke als de regionale media kunnen bereiken. Om die reden werd de persconferentie live gestreamd, zodat ook journalisten die er niet in Den Haag bij konden zijn, toch de toelichting konden meekrijgen. De Algemene Rekenkamer heeft bij het informeren van de betrokken bewindspersonen niet alleen haar eigen onderzoeksrapport, maar ook dat de vereniging meegestuurd. Kortom, waar mogelijk hebben we samen opgetrokken. En je kunt zeggen, daar is ook alle reden toe gezien de bevindingen uit de onderzoeken; het loopt bepaald niet goed met de energiebesparingsplicht bij bedrijven en instellingen.
LINZE: Helemaal mee eens! Door de samenwerking zijn beide onderzoeken versterkt. En als beide partners ook echt de wil hebben samen te werken, dan lukt dat. Het is best een opgave, daar niet van. Elke rekenkamer heeft zo haar eigen gebruiken, tradities en procedures. Voor alle DoeMee-deelnemers was het wat tegennatuurlijk om het rapport een maanden op de plank te laten liggen. Maar dat was uiteindelijk wel de moeite waard!
In beide onderzoeksrapporten staat kritiek op de huidige aanpak van de energiebesparingsplicht. Wat gaat er nu gebeuren?
BARBARA: Het woord is nu aan het parlement en de minister. Zoals gebruikelijk hebben we naar aanleiding van ons onderzoek de minister van Klimaat en Groene Groei om een schriftelijke reactie gevraagd. Daarin zegt zij lessen uit ons onderzoek mee te nemen in de actualisatie die gepland staat voor 2027. Of de Tweede Kamer daar genoegen mee neemt, zal moeten blijken. Onze boodschap is dat de aanpak en inrichting grondig doorgelicht moet worden. Als je zelfs na 30 jaar zo’n beperkte resultaten met rijksbeleid kunt boeken, terwijl de druk om minder energie te gebruiken in Nederland alleen maar toeneemt door geopolitieke ontwikkelingen en vanwege klimaatredenen, dan is er reden om je een goed achter het oor te krabben. Dat ook in het lokaal toezicht verbeteringen mogelijk zijn, versterkt alleen maar de noodzaak voor heroverwegingen.
LINZE: Het DoeMee-rapport hebben we aangeboden aan IPO en VNG. Veel deelnemende rekenkamers hebben hun raden en Staten al geïnformeerd, andere zullen dat nog doen. Sommige rekenkamers doen zelf nog aanvullend onderzoek. Gemeenten, provincies en omgevingsdiensten kunnen echt meteen met de aanbevelingen aan de slag. Maar de concrete daden van de minister zijn daarvoor wel van groot belang. Het is te hopen dat op elk bestuursniveau energiebesparing een serieuze plek krijgt in de energietransitie. Immers, zoals we ook bij de aanbieding al zeiden: energie die je niet verbruikt hoef je niet op te wekken, te transporten of te vervangen. Ook niet te betalen, overigens.
Moeten we vaker samen optrekken met onderzoek?
BARARA: Voor zulke grote onderzoeken samenwerken is een nauwe afstemming noodzakelijk. Dit kost tijd en mankracht. Als een onderwerp opduikt waarbij zowel op lokaal en regionaal niveau als op het rijksniveau onderzoek ertoe kan leiden dat overheidsbeleid verbetert, dan is dat zeker het overdenken waard, in de keten staan we samen sterk. En … niet onbelangrijk: het was ongelofelijk leuk om te doen.
LINZE: Zeker! Samenwerking tussen rekenkamers moet tot stand komen vanuit de inhoud. Veel beleid wordt in samenwerking tussen bestuurslagen gemaakt. Dan is het raar om dat alleen op één bestuursniveau te onderzoeken. Maar inderdaad: het organiseren van de samenwerking kost tijd en menskracht; tijdig signaleren van het nut van gezamenlijk optreden is daarom belangrijk. Maar dan levert het ook echt op!
Op 25 november 2024 werden de leden van Brabantse rekenkamers gastvrij onthaald in het gemeentehuis van Oosterhout. De kring ‘B13’ (rekenkamers van de grotere Brabantse gemeenten) organiseerde haar eerste themamiddag voor alle Brabantse rekenkamers. Gespreksthema’s waren het ‘ravijnjaar 2026’ en de ‘sterke rekenkamer’.
Een succesvolle middag met een mooie opkomst.
Het eerste thema werd ingeleid door Manuel Konijnendijk (Rekenkamer Almelo en controller gemeente Apeldoorn en Alexander van Dijk (Teammanager bedrijfsvoering gemeente Westland; tot 2023 manager bedrijfsvoering bij de VNG). Zij gingen in hun inleiding in op de oorzaken van het ravijnjaar, de compensatie, de aanvullende financiële uitdaging van gemeenten en de vraagstukken waar gemeenteraden voor staan. Ook de wijze waarop rekenkamers hun gemeenteraden kunnen ondersteunen in dit dossier en de rol van de VNG kwamen aan de orde. In de discussie die volgde werd een aantal dilemma’s besproken. Wanneer kom je als gemeente in actie, wanneer is het ’vijf over twaalf’? Welke rol spelen de raadsverkiezingen in 2026? Wat is belang van gemeenten als collectief versus dat van de individuele gemeente? Hoe kunnen rekenkamers hun raden in stelling brengen? Een actueel en zeer relevant thema voor zowel gemeenteraden als rekenkamers.
Onder leiding van VvR-directeur Lies van Aelst spraken de Brabantse rekenkamers daarna over het thema ‘Sterke rekenkamers’. Geerten Boogaard en Harmen Binnema verrichten momenteel voor de VvR onderzoek naar dit thema. In groepjes voerden de Brabantse rekenkamers discussie over dit thema. Dit leidde tot nieuwe input en inzichten voor het onderzoek.
De eerste bijeenkomst van Brabantse rekenkamers was een succes. Het krijgt zeker een vervolg. De B13-rekenkamers willen jaarlijks een themamiddag voor het Brabantse rekenkamernetwerk organiseren. Wordt vervolgd!
De training richt zich op leden, onderzoekers en secretarissen van rekenkamers die zich in hun dagelijkse praktijk bezighouden met het ontwikkelen van onderzoeksontwerpen voor rekenkameronderzoek. De training is zowel relevant voor deelnemers die zelf onderzoek doen als voor deelnemers die rekenkameronderzoek uitbesteden. De training bouwt inhoudelijk voort op onderdelen uit de introductiecursus, maar eerdere deelname aan de introductiecursus is geen harde voorwaarde voor inschrijving. Maak je geen onderdeel uit van een rekenkamer? Dan val je niet binnen de doelgroep.
Inhoud
Het doel van de training is het bieden van concrete handvatten bij het opstellen van een scherp onderzoeksontwerp voor rekenkameronderzoek. Voor het bereiken van dit doel maken we gebruik van een werkvorm waarin korte theoretische inleidingen worden afgewisseld door toepassingen waarbij deelnemers (deels in subgroepen) zelf aan de slag gaan. Tijdens de training staan we stapsgewijs stil bij het kiezen van focus en afbakening, het formuleren van hoofd- en deelvragen, het specificeren van normen en het selecteren van geschikte onderzoeksmethoden. Enige ervaring met het opstellen van onderzoeksontwerp is gewenst. Deelnemers wordt gevraagd om, indien mogelijk, vooraf een kort eigen (aanzet voor) onderzoeksontwerp in te sturen en deze mee te nemen naar de training. Gedurende de dag gaan we met dat onderzoeksontwerp aan de slag.
Kosten
Leden: De training is kosteloos voor rekenkamerleden/onderzoekers/directeuren verbonden aan een rekenkamer die lid is van de NVRR, de kosten voor later dan 14 dagen van te voren afmelden bedragen 75 euro.
Niet leden: De training kost rekenkamerleden/onderzoekers/directeuren verbonden aan rekenkamers die geen lid zijn van de NVRR 100 euro, dit zijn tevens de kosten voor later dan 14 dagen van te voren afmelden
Vandaag, vrijdag 29 november, is de Goudvink voor het beste rekenkamerrapport van 2024 uitgereikt op het najaarscongres. De goudvink jury ging in conclaaf over de mooie genomineerde rapporten:
Op vrijdag 22 november organiseerde de Kring Noord een congres met als thema ‘ondermijning’. Een actueel en boeiend thema om eens over van gedachten te wisselen. Het gaat bij ondermijning onder meer over het oneigenlijke gebruik van overheidsmiddelen door criminelen. Het onderwerp staat bij een aantal gemeentelijke rekenkamers op de ’short list’. Onder de vele deelnemers aan het congres waren rekenkamerleden, raadsleden en onderzoekers.
Als eerste spreker nam de heer Brouwer de deelnemers mee in zijn rol en taken als burgemeester met betrekking tot de bestrijding van ondermijning. Daarnaast vertelde hij over zijn ervaringen als Officier van Justitie. Zo belichtte hij zowel de bestuursrechtelijke kant van ondermijning als de strafrechtelijke. De aanpak van criminelen is volgens Brouwer niet alleen een taak voor politie en justitie, maar voor het hele overheidsbestel. De weerbaarheid van de overheid is daarbij belangrijk. Ook ging Brouwer in op het belang van het delen van gegevens tussen verschillende organisaties.
Als tweede spreker nam de heer De Haan de deelnemers mee in de impact van ondermijning op de persoon aan de hand van eigen ervaringen. Naar aanleiding van een rekenkameronderzoek naar ondermijning ging hij ook in op de rol van de Raad.
De deelnemers aan het congres konden vervolgens kiezen uit een tweetal workshops. Pro facto ging in op de mogelijke onderzoeksthema’s en onderzoeksaanpak voor een rekenkameronderzoek naar ondermijning. Deelnemers konden met behulp van een rode en groene kaart hun mening geven over een aantal stellingen. Scherp in Veiligheid ging in op de uitvoering van ondermijningsbeleid op gemeentelijk niveau en hoe je ondermijning kan herkennen. Aan de hand van een aantal quizvragen kregen deelnemers een beeld van de omvang van ondermijning in Noord-Nederland.
AI tools worden steeds vaker gebruikt, maar hoe zet je ze effectief en veilig in als rekenkamer? In deze training leer je AI veilig te gebruiken in het voordeel van jouw rekenkamerwerk. We starten met een introductie op AI. Wat is het? Hoe werken programma’s zoals ChatGPT? Welke toepassingen zijn er op het gebied van tekst? En hoe veranderen deze ontwikkelingen onze manier van schrijven?
Daarna bespreken we het geven van input aan AI. De output van een AI-tool valt of staat met een goede input. We laten jullie zien hoe je je strategisch voorbereidt, je kunt verplaatsen in de lezer en hoe je goede boodschappen formuleert. Daarmee zorgen jullie voor de perfecte input voor de AI-tools. Ook wel ‘prompt’ genoemd. Hierbij gaan we natuurlijk aan de slag met jullie eigen teksten en casuïstiek.
Het DoeMee onderzoek 2024 is vandaag gepresenteerd aan de Tweede Kamer, de voorzitter van het IPO en de directeur van de VNG. Zowel het onderzoek van de Algemene Rekenkamer als het overkoepelende onderzoek van de 109 rekenkamers zijn daarmee openbaar geworden. Na de presentatie aan de Tweede Kamer, was er een persconferentie met bestuurslid Linze Schaap en collegelid Barbara Joziasse. Dit haalde vandaag diverse media, zoals de NOS en nu.nl.
Het persbericht van de Algemene Rekenkamer is hier terug te vinden.
Het afgelopen jaar heeft de Vereniging van Rekenkamers met 109 rekenkamers een grootschalige onderzoek naar het toezicht op en de handhaving van de energiebesparingsplicht en informatieplicht energiebesparing bij bedrijven en instellingen laten uitvoeren. Het onderzoek werd uitgevoerd bij 111 gemeenten, 12 provincies en 28 omgevingsdiensten. Het onderzoek geeft inzicht in de mogelijkheden om te sturen op beide plichten. Het levert ook een bijdrage aan een nationaal onderzoek van de Algemene Rekenkamer. Door de samenwerking tussen het Doe-mee-onderzoek en het onderzoek van de Algemene Rekenkamer zijn beide onderzoeken versterkt. Zo ontving de Algemene Rekenkamer van ons decentrale informatie die zijzelf niet kan verkrijgen. Het rapport van de Algemene Rekenkamer kan hierdoor een compleet beeld geven van hoe toezicht en handhaving van de energiebesparingsplicht vormgegeven is en waar nog kansen of weeffouten zijn. Het DoeMee rapport van de 109 rekenkamers geeft daarnaast inzicht in hoe gemeenten, provincies en omgevingsdiensten omgaan met de beide plichten en hoe zij meer energiebesparing kunnen bewerkstelligen.
In de online masterclass ‘de juridische basis van de rekenkamer’ gaat Arjan Kok (Rekenkamer Amsterdam-Zaanstad) in op de vraag wat het voor leden van rekenkamers betekent dat de rekenkamer een bestuursorgaan is. Welke verplichtingen brengt dit met zich mee? Ook wordt ingegaan op de Wet openheid overheid (Woo) die van toepassing is op rekenkamers. Er wordt stilgestaan bij de vragen welke informatie moet je als rekenkamer openbaar maken, hoe je dat, en hoe moet je handelen als je een Woo-verzoek ontvangt. De masterclass sluit af met de onderzoeksrechten en -plichten van rekenkamers. En met de plicht van college van B en W (gemeenten), Gedeputeerde staten (provincies) en het dagelijks bestuur van het Waterschap om jaarlijks een overzicht op te stellen over de opvolging van de aanbeveling van de rekenkamer. In januari 2025 ontvangen rekenkamers een korte vragenlijst over hoe overheidsbesturen uitvoering geven aan deze plicht.
Ben je voor de masterclass al nieuwsgierig naar deze onderwerpen? Lees dan het handboek De binnen- en buitenkant van rekenkamers (Boom uitgeverij, november 2024). Wil je dat jouw vraag wordt behandeld tijdens de masterclass? Mail je vraag dan voor donderdag 28 februari 2025 naar info@rekenkamers.nl. Ook tijdens de masterclass is het mogelijk om vragen te stellen.
Eind jaren negentig waren er her en der al rekenkamers, met name in de grotere gemeenten. Zeist zou hier ook wel baat bij kunnen hebben, zo werd gedacht. Zo kwam in Zeist de ‘Commissie Rekenkamer’ tot stand. De commissie bestond uit één extern lid en de raad keek mee. In 1999 startte het eerste onderzoek naar het onderhoud van aan de gemeente overgedragen rijkswegen.
Nu, 25 jaar later en 40 onderzoeken verder, telt de huidige onafhankelijke ’Rekenkamer Zeist’ drie externe leden: Daniëlle Fictorie, Hein Albeda en Josien van Breda. Het 25 jarig bestaan was een mooie aanleiding om eens in de geschiedenis van de rekenkamer te duiken. We maakten een magazine met verhalen, herinneringen, wetenswaardigheden, gesprekken en grappigheden. Met wat speurwerk van secretaris Hans Verhorst en anderen hebben we veel (oud-)betrokkenen (o.a. externe leden, raadsleden, collegeleden) kunnen traceren en uitgenodigd voor de jubileumbijeenkomst op 13 november jl. Ook collega-rekenkamers en enkele (oud-) ‘burger-adviseurs’ waren aanwezig. Dat zijn ‘wisselspelers’ die we inzetten bij onderzoeken omdat zij vanuit hun specifieke deskundigheid of ervaring een waardevolle inbreng hebben. Rekenkamer Zeist is daarin uniek. Tijdens de bijeenkomst is het magazine overhandigd aan burgemeester van Zeist, Joyce Langenacker. Daarna hebben de genodigden onder het genot van een drankje en een hapje herinneringen kunnen ophalen. Het werd een warme reunie die maar weer aangaf hoe leuk het werken voor de rekenkamer is en hoe het lukt om politieke tegenstellingen te overbruggen.
Rekenkamer Zeist is na 25 jaar meer dan ooit de onafhankelijke buitenstaander die vanuit nieuwsgierigheid een constructief kritische blik laat gaan over het werk van de gemeente. We hechten belang aan de goede relatie die we nu hebben met de raad, het college en de organisatie. Er wordt goed naar kritiek geluisterd en geacteerd waar nodig. Dat bevordert de impact van wat we doen. Op naar de volgende 25 jaar!
De Algemene Rekenkamer doet een vervolgonderzoek naar de Woningbouwimpuls (WBI). In 2022 deed de Algemene Rekenkamer al eens onderzoek naar de aanpak van het woningtekort. Wij concludeerden toen dat de minister onvoldoende aannemelijk maakte dat de WBI leidt tot de beoogde doelen om sneller, betaalbaarder en meer woningen te bouwen. Nu, vier jaar na de start van de WBI, onderzoeken we of de WBI de beoogde resultaten daadwerkelijk bereikt. Is de bouw versneld? Worden er meer (betaalbare) woningen gebouwd dankzij de WBI? Hoe staat het met de woningbouwprojecten in gemeenten die een WBI-aanvraag deden? Door antwoord op deze vragen te geven, wil de Algemene Rekenkamer de doeltreffendheid van de WBI beoordelen.
Om die vragen te beantwoorden kijkt de Algemene Rekenkamer naar de informatie die het ministerie van VRO heeft over de resultaten van de WBI. Daarnaast wordt ook bij gemeenten nagegaan wat de stand van zaken is bij met WBI-projecten. Hiervoor worden alle gemeenten die een WBI aanvraag hebben gedaan benaderd. Ook gemeenten waar uiteindelijk geen WBI-geld is toegekend.
Mocht u informatie hebben over de voortgang van bouwprojecten in uw gemeente waarvoor een WBI-aanvraag is ingediend, dan houden we ons van harte aanbevolen.
Mocht u vragen, opmerkingen of tips hebben over dit onderzoek dan horen we dat graag via het mailadres van het onderzoeksteam vervolgonderzoekWBI@rekenkamer.nl.
Beheer cookie toestemming
Wij gebruiken cookies om onze website en onze service te optimaliseren.
Functioneel
Altijd actief
De technische opslag of toegang is strikt noodzakelijk voor het legitieme doel het gebruik mogelijk te maken van een specifieke dienst waarom de abonnee of gebruiker uitdrukkelijk heeft gevraagd, of met als enig doel de uitvoering van de transmissie van een communicatie over een elektronisch communicatienetwerk.
Voorkeuren
De technische opslag of toegang is noodzakelijk voor het legitieme doel voorkeuren op te slaan die niet door de abonnee of gebruiker zijn aangevraagd.
0
De technische opslag of toegang die uitsluitend voor statistische doeleinden wordt gebruikt.De technische opslag of toegang die uitsluitend wordt gebruikt voor anonieme statistische doeleinden. Zonder dagvaarding, vrijwillige naleving door uw Internet Service Provider, of aanvullende gegevens van een derde partij, kan informatie die alleen voor dit doel wordt opgeslagen of opgehaald gewoonlijk niet worden gebruikt om je te identificeren.
0
De technische opslag of toegang is nodig om gebruikersprofielen op te stellen voor het verzenden van reclame, of om de gebruiker op een website of over verschillende websites te volgen voor soortgelijke marketingdoeleinden.
