NVRR jubileumcongres

De Algemene Rekenkamer controleert de inkomsten en uitgaven van de Rijksoverheid en doet onderzoek naar de kosten en effectiviteit van overheidsbeleid. Maar wat gebeurt er als de rijksoverheid taken en verantwoordelijkheden overhevelt naar gemeentes en provincies? Dit komt steeds vaker voor, denk aan de decentralisaties in het sociaal domein naar de gemeentes zoals jeugdzorg en aan de taken op het gebied van natuur en milieu naar de provincies. Hier is veel geld mee gemoeid. In het kader van de democratische legitimiteit en publieke verantwoording is het wenselijk dat ook de doeltreffendheid en doelmatigheid van het gehele, dus ook het gedecentraliseerd beleid goed onderzocht worden. De Algemene Rekenkamer is niet bevoegd taken op gemeentelijk en provinciaal niveau te controleren, deze verantwoordelijkheid ligt bij de decentrale rekenkamers. De ‘Wet versterking decentrale rekenkamers’ kan naast erkenning van het werk van deze rekenkamers ook een belangrijke stap vooruit betekenen qua integrale verantwoording over een beleidsveld. Wat is een volgende stap in de verantwoordingsketen tussen Rijk en decentrale overheden?

De Nederlandse geschiedenis van decentralisatie is er een van voortdurend stuivertjewisselen. Minstens sinds de tijd van de Republiek der Verenigde Nederlanden wisselen verschillende overheden van plaats, ruilen zij van functie of beleidsthematiek of raken zij (kop)posities en bevoegdheden aan elkaar kwijt. Dat stuivertjeswisselen gaat bovendien gepaard met een lange traditie en een bestuurscultuur van overleg, ‘polderen’, netwerken en elkaar adviseren en controleren. Deze bijdrage laat die geschiedenis zien en maakt daarmee duidelijk dat de huidige gedecentraliseerde eenheidsstaat – en de rol, functie en positie van haar kenmerkende instituties zoals Rekenkamers – hier een product van is en alleen in die historische context goed begrepen kan worden en op waarde kan worden geschat.

Wat te denken van waarheidsvinding in een wereld vol feiten, fictie én frames? Onze moderne samenleving is wel aangeduid als een ‘post truth society’ waarin ‘alternative facts’ en ‘deep fake’ ons langzaam maar zeker steeds meer het zicht op de waarheid en de werkelijkheid ontnemen – voor zover daarvan überhaupt al sprake kan zijn in de hyperrealiteit die Baudrillard meent te ontwaren. Moeten rekenkamers gewoon onverstoorbaar verder gaan met hun ‘goede werk’ of hebben ook zij zich te verhouden tot (discussies over) vervagende grenzen tussen echt en nep?

Als rekenkamer beweeg je je door een speelveld met diverse andere spelers. Hoe ervaren deze andere spelers de samenwerking? Hierover gaat een panel met een wethouder, een raadlid, een burgemeester en een gemeentesecretaris in discussie met elkaar en de zaal.

Panel: Sjir Hanssen, raadslid Rheden;  Matthijs Sikkens- van den Berg, wethouder Diemen;  Heleen Kromkamp, gemeentesecretaris Gorinchem; Sander de Rouwe, burgemeester gemeente Kampen

Een betrouwbare overheid legt verantwoording af over haar daden en laat zich controleren. Maar het idee te worden afgerekend op eventuele omissies, jaagt een gesloten cultuur aan. Dat frustreert sluipenderwijs elke vorm van echt leren en houdt de overheid tegen om beter te worden waar het echt beter kan. Kritische rapporten kunnen helpen om processen, projecten en organisaties op scherp te zetten, maar levert dat de duurzame verbeteringen op waar het uiteindelijk om draait? Controlewerk en onafhankelijke toetsing zouden investeringen in lerend vermogen moeten zijn. Wat is er nodig om ‘afrekenen’ in te ruilen voor ‘rekenschap geven’ en publiek verantwoording nemen voor het eigen doen en laten, op zo’n manier dat het ideaal van een ‘goede overheid’ steeds dichterbij komt?

U kunt deelnemen aan één van de volgende workshops:

1. Rekenkamers over de aanpak van een gezamenlijk en langjarig onderzoek
2. 20 jaar decentrale rekenkamers: Volwassen, maar nog niet uitgeleerd
3. Gaan onafhankelijkheid en nabij samen bij de rekenkamer?
4. DoeMee onderzoek in 2024: de Energiebesparingsplicht
5. Meer jeugdzorg naar de regio? Dan de rekenkamers ook!

Enkele workshops hebben een maximaal aantal personen die deel kunnen nemen.

Lees meer over de workshops.

Panel: Nils Nijdam, Cor van Montfort, Jos Verlaan, Sjoerd Keulen, Marije van den Berg

‘Er is een reëel gevaar dat de overheid straks regeert over een papieren berg, terwijl de maatschappelijke werkelijkheid volstrekt anders is.’ Dit zijn niet de woorden van een huidig Kamerlid, maar de woorden van Saskia Stuiveling, toenmalig president van de Algemene Rekenkamer ruim twintig jaar geleden, bij de publicatie van hun rapport Tussen beleid en uitvoering. Ze beschrijft er wat Marije van den Berg in haar laatste boek de ‘beleidsbubbel’ is gaan noemen. Vandaag de dag is de toon niet anders en de problemen zijn groter. We proberen de maatschappelijke problemen op te lossen met… meer van hetzelfde. Lineaire, telbare, abstracte plannen waar gemeenschapskracht nodig is, bijvoorbeeld.

We zitten in een kuil en wat we doen is: harder graven. En, constateert Marije ietwat vertwijfeld, we helpen als rekenkamer soms met graven. Kan het anders? Dat zal wel moeten. Hoe kunnen rekenkamers daaraan bijdragen? Wat hebben wij, in alle bescheidenheid, te doen om onze gemeentebestuurders en -ambtenaren te helpen om gemeenschapsgerichter én besluitvaardiger te gaan werken?