In 2015 is de jeugdzorg overgegaan van stadsregio en rijk naar de gemeenten. Vanaf dat moment zijn de gemeenten verantwoordelijk voor preventie, hulp en zorg voor jeugdigen. Het rijk beoogde met de overgang van taken van het rijk en de stadsregio naar gemeenten, de zorg voor de jeugd eenvoudiger, efficiënter en effectiever te maken. Daarnaast zou de nieuwe werkwijze een substantiële bezuiniging moeten opleveren. In 2013 voorzag Zaanstad dat op een budget van circa € 30 miljoen een bedrag van circa € 4,5 miljoen (15%) zou moeten worden bezuinigd in 2017.

Oplopende tekorten bij de jeugdhulp in Zaanstad
In het najaar van 2018 werd duidelijk dat de kosten voor de jeugdhulp in Zaanstad in 2018 verder opliepen. In de Najaarsrapportage 2018 van de gemeente Zaanstad werd een tekort tussen de € 5 miljoen en € 8 miljoen voorzien. In mei 2019 is het tekort op de jeugdhulp naar beneden bijgesteld op basis van definitieve realisatiecijfers. Het tekort is in 2018 uitgekomen op € 3,9 miljoen.

Vragen bij raadsleden
In een gesprek ter voorbereiding op ons onderzoeksprogramma van 2019 hebben een aantal raadsleden aangegeven dat ze het belangrijk vinden dat wij in 2019 onderzoek doen naar de tekorten bij jeugdhulp. Daarbij vroegen zij zich af in welke mate de situatie in Zaanstad afwijkt van die in qua grootte vergelijkbare andere gemeenten, en of er sprake was van een boeggolf van preventieve hulpverlening die nu zorgt voor een tekort, maar op de langere termijn leidt tot een afname van de kosten van jeugdhulp.

Eerder onderzoek rekenkamer
In 2014 deden wij onderzoek naar de voorbereidingen op de decentralisatie van de jeugdzorg. De resultaten van dat onderzoek zijn opgenomen in het rapport Transformatie zorg voor de jeugd. Voorbereiding en oefening in Zaanstad (februari 2015). In het onderzoek formuleerden we vijf aanbevelingen:

Ontwikkel een leerprogramma waarin periodiek lessen getrokken worden uit de werkwijze in de jeugdteams;
Maak gebruik van de verschillen tussen de jeugdteams om te leren wat de ‘juiste dingen’ zijn;
Verhelder de regierol van de jeugdteams;
Verbeter het risicomanagement, informeer de raad transparanter over de beheersmaatregelen;
Zorg dat de raad kan monitoren of aannames uitkomen.
Gewoonlijk voeren we een aantal jaar na een onderzoek een opvolgingsonderzoek uit om te kijken hoe uitvoering is gegeven aan de aanbevelingen. Zoals we echter al eerder aan de gemeenteraad schreven, vinden we het belangrijk om naast de opvolging van de aanbevelingen ook aandacht te besteden aan de vraag in welke mate de doelen van de transformatie zijn bereikt.

De oplopende tekorten bij de jeugdhulp en de vragen die hierover leven bij de gemeenteraad en onze eerdere toezegging om een onderzoek te doen naar de jeugdhulp in Zaanstad, vormen de aanleiding voor dit onderzoek in 2019.